IZUMI
O.K.
Haverbord
Lebdeći transport
 Majkl Kenedi Džozef bio je britanski književnik koji je veći deo života proveo na Novom Zelandu. Šezdesetih godina prošlog veka, objavio je naučno-fantastični roman „Rupa u nuli“. U pomenutom romanu, Džozef je osmislio haverbord, koji se vremenom sve više približava realnosti. Reč je o dasci koja lebdi u vazduhu a služi za prevoz korisnika.
Sa pojmom „haverbord“ ljudi su se upoznali zahvaljujući vrlo popularnom američkom filmskom serijalu “Povratak u budućnost”. U jednoj sceni drugog nastavka filma, četvoro „negativaca“ haverbordima jure glavnog junaka koji se potom i zabio u sat-kulu. Angažovani su kaskaderi, koji su pomerani velikom dizalicom napred-nazad. Žice su bile prikrivene kompjuterskom animacijom koja je, u vreme snimanja, bila novost. Kada kaskaderi udare u prozor, trebalo je preseći žice i potom pasti na vazdušne jastuke. Imali su prikačene kuke. Jedna žena-kaskader je, umesto u staklo, udarila u stub i jedva preživela. Ovaj incident nije jedina kontroverza koja povezuje haverbord i „Povratak u budućnost“. Reditelj Robert Zemekis učestvovao je u širenju neosnovanih glasina, početkom devedesetih godina prošlog veka, da ove naprave postoje.
Nekoliko decenija ranije, bilo je pokušaja da se stvore letelice koje funkcionišu na sličnom principu kao haverbord. Televizijske emisije posvećene popularnoj nauci i tehnologiji u SAD i Velikoj Britaniji temeljno su obradile ovu temu i pokušale da stvore svoje verzije naprave. Pritom je uglavnom korišćen baštenski aparat za uklanjanje lišća pa nije ostvaren značajniji pomak na ovom polju.
Francuskom umetniku Nilsu Godanjenu pošlo je za rukom da napravi identičan haverbord kao u filmu “Povratak u budućnost”. Koristio je elektromagnete i laserski sistem koji stabilizuje napravu. Elektromagneti omogućavaju levitaciju. Svoj projekat je započeo 2008. godine a okončao tri godine kasnije. Problem predstavlja činjenica što niko ne može da stoji na njemu i nikakav teret ne može da se stavi prilikom lebdenja.
Francuzi su bili dosta aktivni u radu sa haverbordima tako da su i stručnjaci sa univerziteta „Didro“ u Parizu dali svoj doprinos. Njihovim trudom nastao je „mag surf“ koji levitira 3 cm iznad podnih šina i u stanju je da ponese do 100 kg tereta. Radi na principu superprovodnosti, što podrazumeva da nema električnog otpora i magnetnog polja.
Pre četiri godine, stvoren je haverbord koji funkcioniše slično kao maglev vozovi. Izmislio ga je američki pronalazač Greg Henderson. Kreće se po površini koja nije feromagnetska, što znači da su neophodni metali kao što su bakar i aluminijum. U stanju je da lebdi na 2,5 cm
iznad zemlje i nosi teret do 140 kg. Ti prvi modei su koštali gotobo deset hiljada dolara.
Pre tri godine, Kanađanin rumunskog porekla Katalin Aleksandru Duru napravio je sopstveni model. Da bi postao svetski rekorder i bio upisan u Ginisovu knjigu rekorda, bilo je potrebno da preleti 50 m, što je on višestruko nadmašio preletevši 276 m. Taj rekord bio je na snazi nepunih godinu dana. Francuski pilot Frenki Zapata napravio je kombinaciju haverborda i raketnog pojasa. Naziv modela je „flajbord er“. U maju 2016, na jugu Francuske, izveden je let od 2252 m. Tim okupljen oko Zapate tvrdi da ova tvorevina dostiže visinu od 3000 m. U stanju je da se kreće brzinom od 150 km/h.
 levo: Preteče haverborda pedesetih godina dvadesetog veka / desno:
Katalina Aleksandrar Duru sa svojim haverbordom i u trenutku kada postavlja rekord
|
Naziv haverbord se odnosi na omanje motorizovano prevozno sredstvo sa dva točkića koje je svoj sadašnji oblik dobilo 2013. godine. Pronalazak se pripisuje Šejnu Čenu, američkom pronalazaču kineskog porekla. Drugi naziv za ovo vozilo je samobalansirajući skuter. Najviše se proizvodi u Kini. Dimenzije su mu 17x20 cm, a prečnik točkova 25 cm. Kontrola brzine vrši se naginjanjem napred-nazad. Točkove povezuju pedale na koje se korisnik osloni i tako određuju pravac. Ima ugrađen mehanizam sa žiroskopom i senzorom. Prosečna brzina mu je oko 20 km/h.
O.K.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
