PČELARSTVO
Slavomir Vojinović
Zapostavljene mogućnosti Srbije
Med - i hrana i lek
Pčelarstvo predstavlja veoma značajnu komponentu savremene poljoprivrede - zbog proizvodnje meda, polena, matičnog mleča, propolisa, voska, pčelinjeg otrova, matica i rojeva, i zbog oprašivanja spontanih i gajenih biljnih vrsta i povećanja prinosa. Angažovanjem pčela kao oprašivača povećavaju se kvalitet i kvantitet dobijenih plodova. Spontane i gajene cvetnice predstavljaju nezamenljivi izvor prirodne hrane medonosnoj pčeli, pa se s razlogom govori o savršenoj simbiozi biljaka cvetnica i pčela.
 Razvijene zemlje sveta posvećuju veliku pažnju pčelarstvu, dajući pčelarima regrese i oslobađajući ih od plaćanja poreza na imovinu i poreza na promet pčelinjih proizvoda. U severnom delu Evrope, medonosna pčela se gaji i posebnim merama subvencioniše pčelarenje jer se koristi isključivo za oprašivanje gajenih zasada, bez obzira što te pčele ne daju ni kapljicu meda. S druge strane, u Americi se, u toku jedne godine, selidbom pčela od plantaže do plantaže ostvari prihod od 160- 200 dolara po jednoj košnici za vreme jedne paše, tj. kao da se ostvario prinos od 100 i više kg meda po jednoj košnici.
I kod nas se pčelarstvu poklanja posebna pažnja, ali ne onoliko koliko ono zaslužuje. U poslednjoj deceniji 20. veka, kada je Srbija bila izložena izolaciji, sankcijama i bombardovanju, ljudi koji su se bavili pčelarstvom su opstali, ne samo u radnom raspoloženju već su sačuvali i svoje porodice od gladi i nemaštine. U poljoprivredi, pčelarstvo je beležilo ekspanziju. I danas se smatra da porodica sa 150 i više košnica može da opstane i da normalno da egzistira.
Čista zemlja - retko dobra prilika
Brdsko-planinski deo Srbije, koji još uvek nije razvio sve svoje potencijale u ratarstvu, stočarstvu , voćarstvu ivinogradarstvu, pruža mogućnost pčelarstvu dase brže razvije. Za to su potrebne dodatne subvencije, koje bi omogućile ljudima saugroženom egzistencijom da steknu osnovna znanja i minimalni brojkošnica, da se obuče, a kasnije i sami ulože sredstva u širenju pčelinjaka i tako obezbede sebi sigurnu egzistenciju - ističe prof. Mladenović. - Međuevidentiranim pčelarima želimo da iskoristimo postojećeuslove sredine, jer se sva rudna bogatstva mogu iskopati u nekoj sledećoj generaciji, ali se izlučeni nektar i stvoreni polen nepovratno gube svake godine!
Razvojem pčelarstva povećala bi se materijalna moć pčelara i proizvođača gajenih biljaka, prerađivačke industrije, trgovine, saobraćaja... Od posebnog je značaja da se gajenjem pčela motivišu mlađi ljudi, da im se omogući sigurna egzistencija i spreči migracija stanovništva. Ako se pčelari motivišu proizvodnjom sadnica medonosnog bilja, setvom ili sadnjom medonosnog drveća i pošumljavanjem goleti, podizanjem parkovskih površina i drvoreda, oni mogu svojim pčelama obezbediti sigurnu pčelinju pašu.
Sa naših prostora se može ostvariti proizvodnja ekološko čistih i zdravstveno bezbednih proizvoda koji mogu predstavljati dobar izvozni artikal, sa zavidnim finansijskim efektom i, sa etiketom o geografskom poreklu, postojeći kvalitet zaštiti i bolje komercijalizuje.
Pčelarstvo u svetu i kod nas
Smatra se da se, svake godine, u svetu proizvede oko 50 miliona novih pčelinjih rojeva. Najrazvijenije zemlje u pčelarstv su zemlje „novog sveta“: Amerika, Australija i Novi Zeland. Prosečan prinos meda po košnici u Australiji je oko 40 kg, Americi 35 kg, Novom Zelandu 33 kg, u Rusiji 28 kg a kod nas 20 kg. Procenjuje se da u Srbiji ima oko 1.104.500 košnica. Registrovano je oko 24.470 pčelara a pretpostavlja se da ih ima oko 30.000. Za ovu godinu se predviđa proizvodnja 8-10 hiljada tona meda, mada je potrošnja po stanovniku opala za 60%. U Srbiji se pčele drže u oko 25 različitih tipova košnica (u svetu je poznato oko 600, a oko 300 se koriste). Kod nas, po standardu, pčele se gaje u 4 tipa: Langstrot Rut (lR), Dadan Blat (DB) Albert Žnideržič (AŽ) i Pološka.
Pčelarstvo u svetu
Pčelarstvo je zastupljeno u skoro svim zemljama sveta. U pojedinim zemljama je jako razvijeno (Australija,Rusija, SAD, Argentina, Kanada, Novi Zeland, Meksiko), a u nekim slabije. U skandinavskim zemljama, usled nepovoljnih klimatskih uslova prinosi meda su vrlo mali. Prema podacima Ujedinjenih nacija (FAO) proizvodnja meda u 1987. godini iznosi u tonama: |
Perspektiva razvoja pčelarstva u Srbiji je još uvek velika jer naša zemlja poseduje pčelinju pašu koja daje nektar i polenov prah preko devet meseci. Posedujemo i jednu od najboljih medonosnih rasa na svetu. To je nadaleko čuvena Domaća karnika, poznata i kao „Kranjska, Krajinska, Srebranasto-siva ili Sivka“. Po anatomsko-morfološkoj građi, dosta podseća na Nemačku pčelu. Boja hitina je srebrnasta, mirna je pa se sa njom može raditi gotovo bez zaštitne kape. Nije sklona grabeži, odlično se aklimatizuje. Zimuje sa manje pčela od Italijanske žute, pa se manje iscrpljuje i poseduje brzi prolećni razvoj koji se ogleda u većoj proizvodnji meda u bagremovoj paši. Matice su joj vrlo plodne, dužina jezika je među vodećim u svetu i kreće se od 6-7,5 mm, a merenje glosometrom in vivo i do 8,2mm.
Ona služi za ukrštanje i popravku drugih, pogotovu autohtonih lošijih rasa pčela. Ono što se zamera našoj rasi je sklonost ka prirodnom rojenju, zbog čega može da izostane medobranje u glavnoj paši. Međutim ova osobina se može iskoristiti u proizvodnji rojeva, matica i matičnog mleča. U našoj zemlji je ispitano nekoliko sojeva ili eko-tipova, od kojih su posebno ispitani: sjeničko-pešterski soj, kopaoničko-jastrebački, timočki, južnomoravski i banatski soj.
Koliko kg težine toliko gr za jelo
U vrhu lestvice prirodno-zdravstveno-bezbedne hrane, nalaze se pčelinji proizvodi. Pčele spravljaju gotovo idealnu hranu, onu koja zadovoljava sve potrebe organizma čoveka. Posebno su značajne kombinacije meda, polena, matičnog mleča i propolisa sa kojima čovek dobija visoko vredne hranljive i lekovite materije koji imaju energiju, gradivne i zaštine materije, vitamine, minerale, fermente, hormone, bioaktivne supstance - koje hrane i leče. Zato se kaže da su pčelinji proizvodi hrana i lek - i jedini lekovi koji su i hrana. Preporučena količina meda koja se može svakodnevno uzimati, na primer, je onoliko grama meda kolika je težina čoveka u kg.
U mnogim zemljama, poslednjih godina, postaje popularna apiterapija - lečenje ljudi pčelinjim proizvodima, medom, mlečom, polenom, propolisom i pčelinjim otrovom. Pčelinjim proizvodima u različitim oblicima podstiču se rast i razvoj, imunitet organizma, reguliše metabolizam, usporavaju procesi starenja - atero i arterioskleroza krvnih sudova, štiti se organizam od infekcija, pomaže čišćenje ogranizma, poboljšava cirkulacij krvi, ubrzava oporavak posle teških bolesti i jača opšta fizička i umna sposobnost.
Iz radne biografije
Dr Mića Mladenović
- Diplomirao je na Poljoprivrednom fakultetu BU, 1979.
- Od 1980. do 1983. radio je u PKB voćnim zasadima PKB" Kosmaj ", Sopot
- Godine 1983. izabran je za asistenta na predmetu Pčelarstvo, na Poljoprivrednom fakultetu BU
- Magistrirao je na Poljoprivrednom fakultetu BU 1987. radom „Prilog ispitivanju uticaja medonosnih pčela kao polinatora na povećanje prinosa nekih sorti trešanja“.
- Doktorirao je na Poljoprivrednom fakultetu Univerziteta u Beogradu, 1992. Naslov disertacije: "Uporedna ispitivanja vrednosti Langstrot - Rut košnice " .
- Na Poljoprivrednom fakultetu BU 1993. izabran je za docenta na predmetu Pčelarstvo, za vanrednog profesora 1999. za redovnog profesora 2004.
Objavio je 319 naučnih radova i bio rukovodilac u 9 projekata Ministarstva za nauku, obrazovanja i tehnološki razvoj Republike Srbije.
- Bio je predsednik Udruženja pčelara Jugoslavije (2000-2005), urednik časopisa "Pčelar" (2000/2001), u nekoliko mandata bio je član i predsednik (2000-2004) uređivačkog odbora i izdavačkog saveta redakcije (1991-2005) istog časopisa, predsednik Međunarodne komisije za ocenjivanje meda i drugih pčelinjih proizvoda na Poljoprivrednom sajmu u Novom Sadu (1998-2018), počasni član Udruženje profesionalnih pčelara Udruženja Srbije i Udruženje proizvođača matica Srbije, član Naučnog stručnog saveta Ministarstva poljoprivrede Srbije (1998- 2003). Od aprila 2015. je član i predsednik Upravnog odbora Razvojne Akademije poljoprivrede Srbije.
Sarađuje sa brojnim naučno-istraživačkim i obrazovnim institucijama u zemlji i inostranstvu. |
Najveći pčelar
Ričard Adi (Richard Adde) je pčelar sa najvećim brojem pčelinjih društava u SAD. On je 2015. posedovao 80.000 košnica! Osim njega i njegova dva sina, na njegovoj pčelinjoj farmi radi još stotinu vrsnih pčelara i radnika koje angažuje prema potrebi. Tokom godine seli pčele po čitavoj Americi. Procenjuje se da Adi
ostvaruje godišnji prihod u iznosu 30-50 miliona dolara.
Veliki proizvođači kod nas
Selo Kamenovo, kod Petrovca na Mlavi, sa oko 4000 košnica, najveći je proizvođač meda u Srbiji. U ovom selu gotovo svako od oko trista domaćinstava poseduje košnice sa pčelama.
U Kamenovu je 2011. proizvedeno oko 150 t kvalitetnog meda, što je 5% ukupne proizvodnje meda u Srbiji. Ima domaćinstava koja godišnje proizvedu i po 20 t meda.
Tradicija gajenja pčela u ovom selu potiče iz 14. veka. U centru sela nalazi se spomenik - skulptura pčele. Od 1991. Kamenovo je, svakog prvog vikenda u aprilu, domaćin manifestacije “Dani pčelara”.
Muzeji
Srbija ima dva muzeja posvećena pčelama, pčelarstvu i medu. U Sremskim Karlovcima je 1968, otvoren Muzej pčelarstva “Jovan Živanović”, a udruženje porodičnh pčelara “Sokolske planine” u Krupnju otvorilo je 2017. Muzej pčelarstva u porti Dobropotočke crkve Uspenja presvete bogorodice.
Iz istorije proizvodnje meda
• Slike pronađene u jednoj pećini blizu Valensije, Španija, prikazuju sakupljanje meda pre gotova 10.000 godina.
• Na ostrvu Kritu, Grčka, pronađene su glinene košnice, cevastog oblika i postavljene položeno, iz 3.400. godine pne.
• U grobnici faraona Tutankamona (1334-1323. pne) pronađen je i danas jestivi med.
• Oko 300. godine pne, pčela je bila utisnuta na novčiće pronađene u Efesu (Grčka, danas Turska).
• Med se pominje u tekstovima indijskih Veda, u delovima Tore, Starog i Novog zaveta, Kurana.
Ako niste znali...
• Smatra se da je pradomovina medonosnih pčela Indija. Odatle su stigle u Egipat a potom na severene obale Afrike. Prelo Gibraltarskog moreuza dospele su na Pirinejsko poluostrvo, a kasnije u srednju Evropu.
• Stari Egipćani i Asirci su među prvima gajili pčele. Ovu veštinu Grci su primili od Egipćana, a Rimljani od Grka.
• Pčela moža da odleti od košnice oko 8 km i da nađe put nazad. Tokom leta, krilo pčele napravi preko 400 zamaha u sekundi.
• U toku jednog dana, pčela obavi do 40 letova i poseti do 4000 cvetova. |
Slavomir Vojinović
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
