BIODIVERZITET

Dubravka Marić

Panel diskusije

Staništa i koridori krupnih zveri

U Privrednoj komori Srbije je 22. maja, povodom Međunarodnog dana biodiverziteta, održana panel-diskusija na temu „Mozaični šumski ekosistemi, velike zveri i klimatske promene“ u organizaciji WWF Adria, Zavoda za zaštitu prirode Srbije i PKS. Predstavljen je projekat „ForestConnect“ i prikazana izložba „Putevi velikih zveri“, koju je realizovao Zavod.

Zaštićena prirodna područja trenutno čine 8,62 odsto teritorije Srbije. U cilju očuvanja biodiverziteta i zaštite retkih i ugroženih vrsta, u Srbiji je zaštićeno 2.649 vrsta biljaka, životinja i gljiva, od kojih 1.784 ima status strogo zaštićenih vrsta, a 865 status zaštićenih vrsta. Među njima su životinje sa samog vrha lanca ishrane, koje žive na teritoriji Srbije: mrki medved, ris i vuk. Veliki mesojedi ili krupne zveri su stanovnici naših šuma koje su, generalno, u dobrom stanju. Šumovitost u Srbiji je sa 29,1 odsto u 2006. godini, porasla na 39,1 odsto u 2023. Nažalost, to nije samo zbog dobrog rada šumarskog sektora, nego je i posledica činjenice da ljudi napuštaju planinska područja. I dok su u zaštićenim područjima sa prvim, drugim i trećim stepenom zaštite šume očuvane, one koje su bliže naseljima, podložne su negativnom čovekovom delovanju.

„ForestConnect“ je povezao sedam zemalja balkanskog, karpatskog i dinarskog regiona (od Crne Gore do Slovačke) u nastojanju da se obnove i sačuvaju mozaični šumski ekosistemi i vrate njihovoj prvobitnoj funkciji. Oni su staništa i koridori kojima se kreću velike zveri dok pokušavaju da nađu partnere i hranu. Pri tom se sukobljavaju sa čovekom i njegovom delatnošću: pčelarstvom, stočarstvom, voćarstvom, zemljoradnjom. Projekat je podržan je sredstvima Interreg Dunavskog regiona, kofinansiran sredstvima Evropske unije, a realizuje ga WWF Adria. Osim javnih partnera, učesnici iz Srbije su i istraživači iz Zavoda za zaštitu prirode Srbije i sa Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, ali i stručnjaci JP „Srbijašume“ koje upravlja zaštićenim područjem Park prirode „Stara planina“, gde će se realizovati srpski deo projekta.

Suština „ForestConnect-a“ je u povezivanju njihovih fragmentisanih staništa. Naime, način na koji čovek koristi prostor predstavlja jedan od osnovnih faktora ugrožavanja ovih vrsta jer utiče na njihov ukupni populacioni i konzervacioni status. Populacioni status se odnosi na to da li time drastično smanjujemo njihovu brojnost ili nekako utičemo na nju, ili menjamo njihova staništa. Konzervacioni status znači da li je njihova ukupna situacija loša ili dobra, da li se pogoršava ili se poboljšava, što onda daje osnov za sprovođenje različitih mera. U nedostaku monitoringa na čitavoj teritoriji Srbije, procene brojnosti populacija velikih zveri, zasnovane su na fragmentisanim podacima, dobijenim na osnovu istraživanja koja se sprovode na lokalnom ili regionalnom nivou. Zato naučnici uvek pokušavaju da ove podatke multipliciraju i tako dođu do nekih brojeva, koji se dosta menjaju od godine do godine.           
Povećanje brojnosti populacije znači i povećanje zauzetosti teritorije pa se i areal medveda kod nas značajno proširio, zbog čega dolazi do sve češćih sukoba sa čovekom (pre svega, stradaju pčelinjaci). Populacija vuka je stabilna, a brojnost risa „tavori“. Istaknuto je da će klimatske promene kojima je uzrok čovek, samo pogoršati problem smanjenja staništa, nedostatka hrane i vode u prirodi, što će ove životinje samo još više privući čoveku. To će uticati i na češće namermo trovanje, kao jedan od tri najčešća oblika zločina protiv divljih životinja (uz krivolov i krijumčarenje).

U potrebi da zaštite sebe i svoju imovinu, ljudi najčešće zaboravljaju da se velike zveri u prirodi nalaze na vrhu lanca ishrane. Kada oni nestanu i ekosistemi postaju nestabilni – jer, raste brojnost krupnih i sitnih biljojeda koji mogu da degradiraju vegetaciju. Kada se štite ove vrste i uslovi koji su im potrebni, štiti se celokupno stanište, zajedno sa svim drugim vrstama sa kojima one dele prostor. Budući da velike zveri praktično svakodnevno prelaze ogromna rastojanje, neophodna je međudržavna saradnja radi njihove zaštite. Balkan još uvek predstavlja njihovu oazu koju treba sačuvati, jer je u Evropi divljina praktično nestala, a populacije velikih zveri u njoj su neznatne, poručili su učesnici panela.

Dubravka Marić

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"