TEMA BROJA -
Pripremio: Darko Mladenović
Muzej vazduhoplovstva
Eskadrila ispod kristalne kugle
Muzej vazduhoplovstva je osnovan 1957. godine sa željom da se sačuvaju materijalna svedočanstva o nastanku i razvoju avijacije na jugoslovenskim prostorima. Na ostvarenje ovih ciljeva, osnivače su obavezivali duboki koreni i bogata vazduhoplovna tradicija. Višedecenijski rad usmeravan na prikupljanje i zaštitu istorijskih dobara doneo je ovoj ustanovi veliki međunarodni ugled.
 |
??Ivan Štraus, član SANU,
projektovao je zgradu Muzeja
vazduhoplovstva 1969. Radovi
na izgradnji počeli su 1974. i,
uz prekide, trajali do 21. maja
1989, kada je zgrada otvorena za
javnost. U avgustu prošle godine,
zgrada Muzeja proglašena je za
„spomenik kulture“. |
Po broju i vrednosti eksponata Muzej se svrstava u desetak vodećih institucija ove vrste u svetu. U svojim zbirkama i fondovima čuva preko dvesta vazduhoplova, 130 avio-motora, više radara, raketa, najrazličitiju vazduhoplovnu opremu, preko 20.000 knjiga i tehničke dokumentacije i više od 200.000 fotografija.
Zajedničkim naporima civilnog i vojnog vazduhoplovstva na aerodromu "Beograd" (danas "Nikola Tesla") izgrađen je objekat Muzeja koji je i sam izuzetno arhitektonsko delo. Na 6.000 m2 smeštena je stalna postavka, otvorena za publiku 21. maja 1989. godine. Postavka pruža posetiocima jedinstvenu priliku da na jednom mestu prošetaju kroz čitav vek avijacije, ilustrovan eksponatima od pionirskog perioda do modernog doba.
 Širenje znanja
U svom radu Muzej vazduhoplovstva posebnu pažnju poklanja radu sa decom i omladinom. U okviru projekta „Mladi kustosi“, koji je započet u saradnji sa Sedmom beogradskom gimnazijom, realizovana je učenička izložba posvećena stogodišnjici početka Prvog svetskog rata. Izložba je bila izuzetno posećena, i još uvek se može videti u okviru privremene postavke. U okviru projekta ostvarena je saradnja i sa Prvom beogradskom gimnazijom, gde je upriličena postavka predmeta posvećenih Prvom svetskom ratu a u okviru školske izložbe o znamenitim učenicima škole. Pored aktivnosti na izložbama učeničkih radova, kustosi Muzeja vazduhoplovstva održavaju tematska predavanja u školama u cilju edukacije učenika, pa su tokom minule školske godine održana dva predavanja u osnovnoj školi „Despot Stefan“ i škola maketarstva u saradnji sa maketarskim klubom „Oluj“ u školi „Veselin Masleša“. |
Na izložbi i oko zgrade postavljeno je preko 60 tipova originalnih aviona, hidroaviona, helikoptera i jedrilica iz više država Evrope i Amerike, ali i onih proizvedenih u domaćim fabrikama. Svetski značaj izložbe doneli su čuveni avioni iz Drugog svetskog rata poput spitfajera, harikena, tanderbolta, meseršmita ...
Posebnim tematskim izložbama prikazani su pojedini značajni periodi nacionalne vazduhoplovne istorije. Na glavnoj postavci mogu se videti izložbe kojima je ilustrovana "Srpska avijatika 1912-1918" ,"Vazduhoplovstvo u Aprilskom ratu 1941. godine", izložba posvećena Ivanu Sariću, a jedan segment stalne postavke posvećen je intervenciji NATO-a na Jugoslaviju, 1999. godine. Uz pomoć velikog broja originalnih predmeta, avio-delova, dokumenata, crteža, fotografija i maketa, na gornjoj galeriji su postavljene dve velike izložbe. Prvom je prikazana evolucija jugoslovenske vazduhoplovne misli i kontinuitet razvoja domaće industrije, od njenih početaka 1923. do 1993. godine. U njenom produžetku prikazana je pojava prvih vazdušnih linija u ovom delu Evrope i ekspanzija domaćeg vazdušnog saobraćaja do današnjih dana.
Riznica Muzeja
U svojim zbirkama i u samom depou, Muzej vazduhoplovstva čuva neke od najređih predmeta i letelica od kojih su pojedine i na globalnom nivou pravi dragulji, od velikog značaja za svetsku kulturnu baštinu. Jedna od takvih letelica je i italijanski avion iz Drugog svetskog rata fijat G-50 , jedini sačuvani primerak u svetu ovog značajnog aviona koji je, pre dolaska u Muzej, leteo u vazduhoplovstvima čak tri države: Italije, Nezavisne države Hrvatske i Jugoslavije. Avion se čuva u depou Muzeja vazduhoplovstva gde se u radionicama vrši njegova restauracija .
Osnivač
Posle Drugog svetskog rata, grupa inženjera sakupila je veći broj aviona sa namerom da budu sačuvani za zbirku budućeg muzeja. Krajem šezdesetih godina zbirka je narasla na preko 30 eksponata. Tada je nastala ideja da se za zbirku potraži nova lokacija i izgradi odgovarajući muzejski objekat. Oformljen je odbor za čijeg je sekretara izabran Čedomir Janjić. On je napravio osnovni muzeološki koncept i izradio projektni zadatak jugoslovenskog konkursa za arhitektonsko rešenje zgrade muzeja. Nedavno preminuli Čedomir Janjić bio je dugogodišnji saradnik „Planete“, istoričar vazduhoplovstva, pilot, padobranac, vazduhoplovni modelar, a od 1971. do 2002. direktor Muzeja vazduhoplovstva |
Tokom Drugog svetskog rata, nemačko vazduhoplovstvo je koristilo više tipova aviona. Osim meseršmita 109 koji je svakako jedan od najpoznatijih nemačkih aviona i nalazi se u stalnoj postavci Muzeja, u depou se čuvaju i drugi najkorišćeniji nemački lovački avioni: foke vulf 190, junkers ju-87 štuka , potom američki lovci p-38 lajtning, P-51 mustang , ruski pe-2 i jak-9 i mnogi drugi. Pošto je izložbeni prostor odavno postao tesan za sve eksponate, Muzej vazduhoplovstva je tokom prethodne godine uspeo da sačuva hangare prve baze pomorskog vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije, koji su se nalazili u Kumboru, u Crnoj Gori, sa idejom da se ponovo postave iza Muzeja vazduhoplovstva i da se, kao veoma važan istorijski eksponat, iskoriste za smeštaj aviona koji bi se u tom slučaju našli u svom prirodnom okruženju.
Iako se po kvalitetu postavke Muzej vazduhoplovstva svrstava u najbolje muzeje ovog tipa, rame uz rame sa poznatim britanskim i američkim muzejima, ustanova se finansira iz sopstvenih sredstava i retkih donacija pojedinaca i društveno odgovornih kompanija, što nije dovoljno za nesmetano funkcionisanje i dalji razvoj ustanove poput Muzeja vazduhoplovstva.
Darko Mladenović
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
